هرساله همزمان با سالگرد شهيدمزاري و يارانش در هرگوشه ي از جهان كه هزاره ها حضور دارند مجالس و محافل يادبود برگزار مي شود.در اينگونه محافل معمولا روي شخصيت شهيد مزاري و همچنين دستاوردهاي جامعه  هزاره در زمان رهبري وي بحثهاي صورت مي گيرد. در همه اين محافل افراد مختلف با سلايق متفاوت روي اين نكته توافق دارند كه شهيد مزاري توانست با ايجاد گفتمان عدالت اجتماعي وسياسي و به چالش كشانيدن ساختار ظالمانه قدرت در تاريخ سياه و غمبار افغانستان بخصوص در صده هاي اخير،نقش موثر و بسيار ارزنده ي در تثبيت هويت سياسي و مذهبي مليتهاي ستمديده و بخصوص هزاره ها ايفا نمايد. نتيجه آن هرچند بصورت نسبي (و در برخي جايگاهها نمادين) در ساختاركنوني قدرت و نظم سياسي  جديد افغانستان نيز مشاهده مي شود.

در اينجا چند نكته را در مورد مراسمهاي ياد بود امسال و آينده سياسي هزاره ها يادآور مي شوم.

1-  مراسم هاي يادبود سال جاري نسبت به سالهاي پيشين تفاوتهاي كمي و كيفي داشته است. به عنوان مثال، براساس گزارشهاي انعكاس يافته ، در شهرهاي مختلف افغانستان از جمله كابل و هرات و سايرشهرهاي افغانستان مراسم امسال باشكوهتراز سالهاي قبل برگزار شده است. علاوه بر كشور افغانستان در كشورهاي مختلف دنيا نيز كه هزاره ها حضور دارند اينگونه مراسم برگزار شده و تفاوتهاي چشمگير با مراسم سالهاي قبل داشته است.در جمهوري اسلامي ايران و بخصوص در شهر قم نيز مراسمهاي يادبود شهيد مزاري ، تحت عناوين همايش ، نشست علمي ، سالگرد و... از طرف نهادهاي مختلف برگزار شد. مراسمهاي قم اما از حيث عناوين و موضوعات مطرح شده در آن و نيز سخنرانان بسيار قابل توجه و مهم بودند.در يكي از نشستهاي كه ديروز  تاريخ 24/12/91 در تالار قدس مدرسه عالي امام خميني (ره) تحت عنوان همايش ( ما وميراث شهيدمزاري، نظام رهبري و مسايل آينده ) از سوي انجمن طلاب افغانستان برگزار شده بود سخنران اصلي محفل آقاي احمدبهزاد بود كه مخصوصا از افغانستان براي اين همايش دعوت شده بود. همچنين درسال جاري در مدرسه عالي فقه و معارف و جامعه العلوم و دانشگاه مفيد و مسجد امام زين العابدين و... نيز مراسم مختلف يادبود برگزار شده بود. بهرحال همه اين مراسم هم از حيث تعداد و كميت و هم از نظركيفيت و عناوين بسيار متفاوت از سالهاي پيشين بود.

2- نكته ديگر در سالگرد امسال اين بود ، كه همه نخبگان افغاني چه آناني كه قبلا همرزم و دوستدار شهيد مزاري بودند و چه آناني كه ديروز مخالف شهيد مزاري بودند و حتي عليه آن شهيد بزرگوار مقاله مي نوشتند و او را به عنوان رهبركل شيعيان و هزاره هاي افغانستان قبول نداشتند و... همه از آن شهيد به عنوان رهبرشهيد ياد ميكردند. در عناوين رسمي اطلاع رساني از قبيل پلاكارتها واطلاعيه هاي چاپ شده نيز عنوان رهبرشهيد انتخاب شده بود.اين امر نشانگر درك واقعيتهاي سياسي افغانستان و جامعه هزاره و نيز حكايتگر خرد سياسي مردم هزاره است. اميدوارم با توجه به شرايط حساس كنوني و مقطع مهم تاريخي كشور افغانستان، بخصوص انتخابات مهم سال آينده ، اين درك و شعور ادامه يافته و در آن زمان خود را بيشتر از پيش تبارز دهد.

3- امروز هرچند شهيدمزاري و سايرشهداي راه حق و عدالت در ميان ما نيستند، اما تا زمانيكه آرمانهاي آنها زنده و قوم آنها بيدار باشد، خود آنها زنده و روح شان شاد خواهند بود. ما نبايد بگذاريم اين آرمانها و دستاوردها از بين بروند. شهيد مزاري و يارانش با اهداي خون خويش رسالت خود را به خوبي انجام دادند اما امروز ما بايد از هرطريقي كه شده نگذاريم خون شهدا پامال شده و تاريخ سياه گذشته دوباره برسرملت ما تكرار شود.

4- هدف اصلي شهيد مزاري و ياران همرزم شان سهيم شدن تمامي اقوام و مليتهاي موجود در افغانستان از جمله مليت هزاره در ساختار قدرت و تصميم سازي در اين كشور بود.اين آرزو در پروسه بن و در نظام سياسي كنوني تا حدودي برآورده شده است. اما چيزي كه بسيار مورد ترديد است ادامه اين روند است. يعني ممكن است با غفلت رهبران سياسي جامعه هزاره ، دستاوردهاي شهيد مزاري و يارانش به يغما رفته و تاريخ غمبار افغانستان يك بار ديگر به شكل ديگري كه نتيجه اش همان سيطره فاشيسم است تكرار شود. اين نكته ي است كه مي توان با تحليل اوضاع جاري افغانستان به راحتي به آن دست يافت. به عنوان مثال در حاليكه رهبران سياسي جامعه هزاره در كابل به شدت بر طبل اختلاف مي كوبند و حتي حاضرنشده اند براساس سنت سالهاي گذشته و به خاطر شادي روح شهيد مزاري مراسم تجليل واحد در كابل بگيرند، اما ديگر اقوام از جمله تاجيك و پشتون به شدت در حال رايزني بايگديگر و برنامه ريزي براي انتخابات آتي رياست جمهوري هستند. به عنوان مثال در جبهه برادران تاجيك مي بينيم كه آنها از هرجريان و حزبي در حال رايزني و ايجاد جبهه واحد بين تاجيكي است و برادران پشتون نيز در همين راستا حركت ميكنند.رفت و آمدها و نشست هاي جبهه ملي در شمال با حضور عطامحمدنور و نشست يونس قانوني و دكترعبدالله واحمدضيامسعود و قرار گرفتن همه آنها در يك جبهه و يارگيري آنان از ميان هزاره ها و ازبكها و... همه در راستاي همين هدف است.درجبهه برادران پشتون نيز چنين رايزنيها به شدت ادامه دارد. مي توان با تحليل  رفتارهاي اخير كرزي ، از جمله ، جسوري و صراحت لهجه وي در مقابل نيروهاي خارجي و اظهار صداقت او در برابر ملت افغانستان و به اصطلاح پرده برداشتن از حوادث جاري افغانستان و... به اين نتيجه رسيد كه جناب كرزي با توافق پشت پرده با گلبدين و طالبان (به  ظاهر با يگديگردشمن) در صدد برنامه ريزي دقيق براي ايجاد اتحاد پشتونها و تثبيت حاكميت پشتونيزم مي باشند.مي خواهند اين برنامه را از طريق  پروسه به ظاهر مصالحه ملي و همچنين آرايش انتخاباتي و تقلب در انتخابات عملي سازند. بنابراين با توجه شرايط كنوني اگر اندگ غفلتي صورت گيرد، و يا رهبران سياسي جامعه هزاره نتوانند رايزنيهاي سنجيده انجام دهند، قطع بدانيم كه همين حضور نمادين نيز كاهش يافته و از ساختار قدرت در افغانستان حذف خواهيم شد.

5- نكته اخير اين است كه جهان كنوني ما بدليل گسترش وسايل ارتباطي با سرعت بسيار بالا همانند يك قريه گشته است كه در اصطلاح علمي از آن تحت عنوان جهان وطني ياد مي نمايند.يعني با توجه به اين وسايل ارتباطي، گويا كه امروزه ما همه در يگ قريه و نزديگ هم زندگي ميكنيم.مي توانيم روي يگديگر تاثير گزار بوده و بر يگديگر نظارت كنيم. مي توانيم در هر اتفاق سياسي اجتماعي فرهنگي سهم داشته باشيم و... مثال بارز آن حوادث اخير پاكستان و همدردي هزاره هاي جهان و تاثيرات ملي و بين المللي كه اين همدردي و گردهمآيي ها داشته است ، مي باشد.ما مي توانيم در آينده كشور و سرنوشت سياسي مردم خود نيز، هرچند از راه دور اما با وسايل ارتباط جمعي سهيم باشيم.وظيفه اصلي همه ما امروز آگاهي بخشي به مردم نسبت به اوضاع سياسي و آينده پيش روي ما بخصوص در موردانتخابات رياست جمهوري سال آينده افغانستان است.در صورتيكه هركس به اندازه توان خويش سهم بگيرند و به وظيفه خود عمل كند، يقين بدانيم كه مي توان حتي روي رهبران سياسي نيز تاثيرگزار بود. پس با مرور دوباره به حوادث تلخ گذشته و درك  درست شرايط كشور ، نبايد غفلت كنيم. به اميد تحقق كامل آرمانهاي بزرگ مرد تاريخ رهبرشهيد عبدالعلي مزاري (ره).

 والسلام عليكم و رحمه الله وبركاته.