جاغوری یک

بسم الله الرحمن الرحیم

ماه مبارک رمضان  ماهی پاکی از نا پاکی، ماه عبادت و بندگی، ماه رهایی از قید و بند مادی شهرت و شهوت، تمرین دل بریدن از جلوه های زیبا نمای زندگی و دست رسی به زیبایی حقیقی، ماه خلاصی از خود خواهی و شکمبارگی و پلشتی و آشتی با خالق هستی، ماه مهمانی خدا و بر سفره الهی نشستن و بهره مند شدن از ضیافت اواست. برنامه عملی یکماه، آثار و برکات زیادی برای انسانها دارد که پرداختن به همه آن از حوصله این مقاله خارج است اما در نوشته پیشرو بطور کلی بروز و ظهور آثار فردی و اجتماعی روزه در ساحت های فردی و اجتماعی مورد بررسی و اشاره قرار میدهد:

«بروز و ظهور آثار روزه در زندگی فردی و اجتماعی»

 مقدمه: انسان موجودی است که قابلیت های زیادی در او نهفته است انسان به دلیل ویژگی انتخاب گری که دارد می تواند دست به انتخاب بزند انتخاب راهی که اورا به پایین ترین حد ممکن تنزل دهد و از جرگه حیوانی هم پایین تر ببرد به تعبیر قرآن کریم «اولیک کالانعام بل هم اضل». و هم می تواند راه درست را انتخاب کند و در مسیر صحیح قرار گیرد اما از آنجایی که عوامل متعددی ممکن است او را تحت تاثیر قرار داده از حرکت و ادامه مسیرتکاملی و سیر صعودی باز دارد، نیاز مند برنامه ها و پلانهای است که در این مسیر کمک نموده از چنگ عوامل و موانع بازدارنده رهایی بخشد. خداوند مهربان برای امر تربیت بندگان خود برنامه ها و دستور العمل های زیادی تدارک دیده است هم مکانهای مقدس را معین نموده است که در امر تربیت نقش بسیار پراهمیت دارد و هم زمانهای را در طول سال معین نموده است که این مکان ها و زمانهای ویژه سبب می شود ، ماه مبارک رمضان است ماهی پاکی از نا پاکی، ماه عبادت و بندگی، ماه رهایی از قید و بند مادی شهرت و شهوت، تمرین دل بریدن از جلوه های زیبا نمای زندگی و دست رسی به زیبایی حقیقی، ماه خلاصی از خود خواهی و شکمبارگی و پلشتی و آشتی با خالق هستی، ماه مهمانی خدا و بر سفره الهی نشستن و بهره مند شدن از ضیافت او. برنامه عملی یکماه، آثار و برکات زیادی برای انسانها دارد که پرداختن به همه آن از حوصله این مقاله خارج است اما در نوشته پیشرو بطور کلی بروز و ظهور آثار فردی و اجتماعی روزه در ساحت های فردی و اجتماعی مورد بررسی و اشاره قرار میدهد:

الف آثار فردی:

1/الف :آثار جسمی. امروزه یکی از مشکلات جدی انسان تغذیه ناسالم و غیر طبیعی است. انواع غذاهای صنعتی و مشروباتی که وارد بازار می شود و با رنگها وطعم های مختلف برای انسان اشتهای کاذب بوجود می آورد. شرکت ها هدف اصلی شان از تولید، کسب درآمد بیشتر و سود زیاد است سعی می نماید با دسته بندی قشنگ و رنگ آمیزی به ظاهر زیبا، برای انسان اشتها سازی می نمایند که همین موضوع مشکلات زیادی را متوجه سلامتی انسان نموده است. زیادی وزن بیش از حد و مرک و میر زود رس، انواع و اقسام بیماری از جمله پیامدهای تغذیه امروز بشر است. معده عده­ي بشر امروز مملو از انواع خوردنیها و آشامیدنی های است که معلوم نیست چه مقدار نیاز های واقعی بدن را برطرف می­کند. معده ها انباشته از خوراکیهای مختلف و رنگارنگ است. رسول مکرم اسلام(ص) چه زیبا و به حق فرموده است: و أعلم أن المعدة بيت الداء و أن الحمية هي الدواء [1].یعنی معده مرکز و خانه هردردی است و پرهیز از غذاهای نامناسب و زیاده خوری، اساس هرداروی شفا بخش است. در حدیث دیگر فرموده است: صُومُوا تَصِحُّوا [2]. ما معتقد یم هر آنچه را خدا و رسول گرامی اش برای بشر تجویز و یا ازعملی ممانعت می­کند، عین حقیقت و واقعیت و به مصلحت انسان می باشد. با توجه به همین حقیقت، تجربه علم پزشکی توانسته با تجربه و آزمایش به این حقیقت دست یابد، دانشمندان، روزه را خانه تکانی بدن میدانند که موجب نظافت کامل تمام دستگاها و سلولهای بدن می شود.

دكتر « كاربو» (آمريكايي) مي­گويد : هر شخص بيمار بايد در سال، مدتي از غذا پرهيز كند زيرا مادامي كه غذا به تن مي­رسد، ميكروب ها در حال رشدند، ولي هنگامي كه از غذا پرهيز مي­كند ميكروب ها رو به ضعف مي روند.او اضافه می­کند روزه که اسلام واجب کرده بزرکترین ضامن سلامتی است[3]. هضم چربي هاي ذخيره بدن، دفع سموم فلزي وارد شده به بدن، از محيط اطراف، برقراري اعتدال بيولوژيكي و شيميايي در بدن و ... از آثار جسمی روزه است. دکتر الکسیس کارل می­گوید :

با روزه داری، قند خون در کبد می­ریزد و چربیهایی که در زیر پوست ذخیره شده اند و پروتیین های عضلات و غدد و سلولهای کبدی آزاد می­شود و به مصرف تغذیه می­رسد. او می گوید روزه تمام بافتهای بدنی را می­شوید و آنها را تازه می­کند[4]. رسول مکرم اسلام فرموده است: براى هر چيزى زكاتى است و زكات بدنها روزه می­باشد.[5] این ها نمونه بسیار اندک از صدها آثار پیدا و پنهان روزه در ارتباط با جسم و سلامت آن است با این توضیح متوجه می­شویم که یکی از آثار روزه در سلامتی جسم بروز وظهور می یابد و خداوند ماه مبارک رمضان را به ما هدیه نموده است که به علاوه پرورش بعد معنوی،زمینه تعدیل بعد جسمی خود را با روزه داری فراهم نموده بستر سلامت جسمی و بدنی خویش را به وجود آوریم.

2/الف.اثر بهداشت روانی. یکی از بحران ها و چالش های دنیای امروز و مخصوصا در جوامع پیشرفته و صنعتی، مسئله افسردگی اجتماعی و بی معنایی زندگی فردی می­باشد. افسردگی اجتماعی و بی معنایی زندگی انسان مسلط بر زمین و آسمان و برخوردار از تکنولوژی مدرن و رفاه زده امروزی چالش بیسار جدی است.این درنده خاموش گروه گروه از انسان های سرخورده و اسیر در چنگال افسردگی را به مسلخگاه خودکشی می کشد. فاجعه­ی که هیچ گونه درمانی فیزیکی ودارویی ندارد، چون بیماری افسردگی دنیای امروز بیماری از دست دادن ایمان و معنویت و هدف دار نبودن زندگی است و این بیماری است که روح انسان را می­ساید و تن را به قربانگاه خودکشی سوق می­دهد.اما در جوامع دینی که براساس ایمان دینی اساس زندگی خود را پایه ریزی می­نمایند، به فردای بهتر باورمندند و فردای که سعادت و خوش بختی جاودانه را در پی دارند. امید وار به بشارت های الهی است که، امیدوارانه به فردای بهترمی اندیشند. از نظر روانی به اطمینان و آرامش و با تسکین خاطر زندگی می نمایند و همین احساس زندگی لذت بخش تر و جاودانه سبب می­شود دیگر احساس پوچی و به آخر رسیدن و بی معنایی زندگی در مخیله شان راه پیدا نکنند. رمضان ماه دعا و خواستن، اميد و اجابت است که فرد مسلمان در این ماه، درگاه خدا را بر روی خویش مفتوح و گشوده می بینند و با دعا و نیایش در محضر دوست احساس تقرب و نزدیکی نموده برای خود معنای زندگی و اوج منزلت و شان انسانی احساس می­کند.انساني كه دعا مي­كند اميد به اجابت دارد و اميد يعني نشاط، سر زندگي و شادابی و هر لحظه تازه شدن، جامعه اي كه همه با هم در اين ماه دعا مي كنند با نشاط اند وچیزی به بنام افسردگی روانی وعاطفی وجود ندارد .نویسنده کتاب روزه داری اسلامی و مسایل روانپزشکی می­نویسد:

در یک مطالعه مقطعی که برای مشخص نمودن اثرات روزه داری ماه رمضان بر روی تجربیات زندگی و سلامتی افراد در 265 دانشجو صورت گرفته است نتایج نشان می­دهد در طول این ماه افراد بیشتری در فعالیت های کاهنده استرس و فعالیتهای روحی و معنوی شرکت می­کنند.ایشان در ادامه می افزاید بطور کلی در طول ده سال بین سلهای 1989- 1978 در زمینه ارتباط ایمان و تعهد مذهبی با سلامت روانی منتشر گردیده در اکثریت موارد رابطه مثبتی را نشان داده است[6]. ایشان در رابطه با پایه های روانشناختی روزه می گوید :گرایش مذهبی از جمله روزه داری در ردیف گرایش های فطری انسان و جزو نیاز های روانی است؛ برای اینکه انسان از سلامت روانی مطلوب برخودار شود، لازم است به این نیاز روانی پاسخ مناسب دهد[7]. فرد روزه دار با توجه به شناخت ماهیت حقیقی عمل روزه داری و به نیت نزدیکی روحی و معنوی به خداوند انجام میدهد، ناکامیهای مادی و ظاهری از قبیل گرسنگی و تشنگی ماه رمضان را مقدمه بوجود آمدن کامبیابی برتر و دایمی ترمیداند، از اینرو در طول یک ماه تمرین و ممارست با لحظه لحظه ماه مبارک انس و دلبستگی پیدا می­نماید با دعای افطار و سپری نمودن یکروز در ضیافت الهی بودن، بهجت و نشاط روانی برایش حاصل می­شود . لحظه اي كه روزه دار سر بلند و سر افراز از انجام فرمان الهي در مقابل خداي خود حاضر مي­شود، شادمان است . زمزمه دعای سحر و آماده شدن برای یک روز روزه داری، رضايت خداوند را احساس مي­كند و آرامش و اطمينانی که از این طریق به انسان هديه داده مي­شود قابل قیاس با لذت مادی نیست اما این نکته را نیز باید خاطر نشان نمود که این حالات درونی قابل توصیف نیست بلکه باید خود شخص آن را تجریه نماید، تا فهم عمیق از آن برایش حاصل گردد.

3/الف:آثار تربیتی:

یکی دیگر از آثار روزه، اثر تربیتی آن است، همان طور که اشارت رفت انسان در معرض انواع آسیب ها و چالشها ست از اینرو راهبردهای لازم است که او را از این آسیب ها و مشکلات برهاند یکی از موانع جدی انسان امیال درونی است امیالی که همیشه او را زمین گیر و گرفتار می­سازد تمتع و غرق شدن درشهوت و شکم پرستی صفای دل را از بین می­برد زیرا عالم ماده و معنا از سنخ هم نیستند رابطه میان آنها بگونه است که غلبه یکی موجب در حاشیه قرار گرفتن دیگری می­شود با برخورداری از تمتعات دنیوی بر دلها غبار می نشیند و قلبها زنگار می­گیرد، خصلت های حیوانی بر خصلتهای انسانی چیرگی می یابد اما روزه گرفتن سبب تضعیف بعد حیوانی می­گردد چراغ معرفت در درون انسان روشن می شود. سعدی علیه الرحمه می سراید:

اندرون از طعام خالی دار*** تا در آن نور مع فت بینی[8].

در تفسيرشريف الميزان ذيل تفسير آيه بقره ايه 183روزه را به عنوان موثرترين و كارآمد ترين روش براي تهذيب نفس دانسته مي­نويسد:

نزديك‏ترين راه و مؤثرترين رژيم معنوى و عمومى‏ترين آن بطورى كه همه مردم در همه اعصار بتوانند از آن بهره‏مند شوند، و نيز هم اهل آخرت از آن رژيم سود ببرد، و هم شكم‏بارگان اهل دنيا، كه همه مردم در همه اعصار مبتلاى بدانند، و آن عبارت است از شهوت شكم از خوردن و آشاميدن، و شهوت جنسى كه اگر مدتى از اين سه چيز پرهيز كنند، و اين ورزش را تمرين نمايند، به تدريج نيروى خويشتن‏دارى از گناهان در آنان قوت مى‏گيرد و نيز به تدريج بر اراده خود مسلط مى‏شوند، آن وقت در برابر هر گناهى عنان اختيار از كف نمى‏دهند، و نيز در تقرب به خداى سبحان دچار سستى نمى‏گردند، چون پر واضح است كسى كه خدا را در دعوتش به اجتناب از خوردن و نوشيدن و عمل جنسى كه امرى مباح است اجابت مى‏كند، قهرا در اجابت دعوت به اجتناب از گناهان و نافرمانى‏ها شنواتر، و مطيع‏تر خواهد بود، اين است معناى آنكه فرمود: (لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ[9]).

روزه داری و امساک از محرمات الهی و مواظبت و مراقبت دهان و زبان و چشم و گوش به انسان صفای دل می بخشد و در روز قیامت همین روزه سپر آتش جهنم می گردد چنانچه رسول مکرم اسلام فرموده است:

الصَّوْمُ جُنَّةٌ مِنَ النَّارِ [10]. یک ماه روزه گرفتن حس خود خواهی، دلبستگی به خویش، پیروی از هوسها و لذت جوییها و اشتهای خور و خواب و شهوت را کاهش می­دهد. علقه های زمینی را سست می­کند به انسان احساس سبکی و راحتی دست می­دهد .رسول مکرم اسلام در آخرین جمعه ماه شعبان ضمن ایراد خطبه­ای فرمود: مردم شما آزاد نیستید؛ در قفس هستید، و نمی­دانید که در قفس هستید، گناهان شما را در قفس زندانی کرده است، در ماه مبارک رمضان با استغفار خود را آزاد کنید. ماه مبارک ماه رستن از اسارت هوا و هوس است. به گفته امام علی علیه السلام : آزاد کسی است که شهوت ها را ترک کند.[11] آزاد شدن از دشمن درون، روزه سبب می­گردد، عمل ریاکارانه از عمل خالص و ناب بندگی، جدا گردد خلوص در عبادت از نا خالصیها مشخص گردد امام على عليه السلام فرمود:

خداوند روزه را واجب كرد تا به وسيله آن اخلاص خلق را بيازمايد[12]. روزه انسان را به یاد تشنگی و گرسنگی قیامت می اندازد مواجه با عمل عینی و تجربه نمودن عملی و لو به نازل ترین مرتبه آن. امام رضا عليه السلام فرمود:

مردم به انجام روزه امر شده اند تا درد گرسنگى و تشنگى را بفهمند و به واسطه آن فقر و بيچارگى آخرت را بيابند[13] .در تفسیر نمونه ذیل آیه 183 سوره بقره می­نویسد:

روزه ابعاد گوناگونى دارد، و آثار فراوانى از نظر مادى و معنوى در وجود انسان مى‏گذارد، كه از همه مهمتر" بعد اخلاقى" و فلسفه تربيتى آن است.از فوائد مهم روزه اين است كه روح انسان را" تلطيف"، و اراده انسان را" قوى"، و غرائز او را" تعديل" مى‏كند[14]. مربیان تربیتی اذعان میدارند، بعد از چند روز انجام دادن عملی، خو گیری صورت می گیرد و با تکرار عمل از آن او می گردد، و آهسته آهسته از شخصیت او به حساب می آید. ماه مبارک، یک دوره تمرین عملی و روش خوگیری با دعا و نیایش است. سخن گفتن و التماس به درگاه الهی و اظهار نیاز به درگاه بی نیاز آنهم در مدت یک ماه که اوصاف نا پسند و رفتار ناشایست از بین رفته یا در حد بسیار کمتری تنزل می­کند و در مقابل اوصاف حسنه و رفتار انسانی تقویت می­گردد. از اینرو می­توان ادعا نمود که یکی از عرصه های که بواسطه روزه نمود و ظهور می­یابد عرصه تربیتی است تقویت اراده و خود سازی و پرورش فضایل و خصلتهای انسان از آثار ماه مبارک است. روزه فرصتی است که انسان اقدام به تربیت و رفتار اخلاقی خود بنماید. دعا و نيايش روزه داران مي­توانند در پيوند معنوي خويش با خداي متعال تحولي بوجود آورند و بيش از پيش به ذات متعال هستي بخش او نزديک شوند و کسب فيض کنند. رمضان ماه آمرزش و توبه و بازگشت به سوي خداست، بندگان با خلوت سحر گاه با رو کردن به خداي متعال درون را صفا بخشند و از خداي خويش طلب آمرزش کنند و مي­توانند با همين زمينه براي هميشه از کجي ها و گمراهيها دست بردارند و براه آيند. از برکتهاي اين ماه همين انقلاب روحي و تحول دروني روزه داران و همين توفيقات عملي است که انسان آلوده را پاک مي­سازد و از عذاب الهي که محصول گناهان است نجات مي­بخشد و روزه دار را از ظلمتها به نور مي­کشاند، به نور تقوي، به نور فضيلتهاي اخلاقي، به نور توبه و بازگشت به سوي خدا، به نور مهر و رحمت خداي متعال.

ب آثار اجتماعی

1/ ب هبستگی اجتماعی .روايات و ادعيه اسلامي ماه رمضان را ماه مواسات ناميده اند. از نتايج بارز روزه برانگيختن حس همدردي نسبت به مستمندان و همنوعان تنگدست است، آنانکه زندگي آسوده اي دارند و رنج فقر و طعم گرسنگي را نچشيده اند، ممکن است از حال مستمندان غافل بمانند و روزه وسيله­اي است که آنان را از غفلت مي­رهاند و رنج مستمندان را با ياد آنان مياورد تا به دستگيري فقيران همت گمارند و به درد دل آنان برسند.از سويي به احسان و اطعام و انفاق به مستمندان در ماه مبارک رمضان بسيار سفارش شده است و بدين ترتيب ثروتمند به فقير نزديک مي­شود، احساسها، رقت می یابد و احسان و انفاق فزوني مي­گيرد و جامعه کمک به همنوع را مي­آموزد. مواسات يعني سهيم ساختن برادران را در رزق و روزي خود، رمضان به همين جهت ماه مواسات ناميده شده است تا مسلمانان به احسان نسبت به هم بپردازند و با تمرين بر اين صفت ارزنده انساني جامعه را از حقد و کينه برهانند و برادروار در کنار هم از نعمتهاي الهي بهره بگيرند. شايسته است که روزه داران به همه اين نکات انساني روزه توجه کنند و بکوشند واقعاً فريضه روزه را آنچنان که بايد بجا آورند و ماه مبارک رمضان را آنچنان که سزاوار اين ماه است بسر آورند، تا همگان از برنامه هاي سازنده اسلامي بهره ور شوند.در این ماه همدردی و همنوایی در جامعه بوجود می­آید همبستگی اجتماعی بیشتر می­گردد. امام صادق(ع) می­فرماید:

خداوند روزه را بدین جهت واجب کرد که بین غنی و فقیر تساوی برقرار شود، چون غنی و بی­نیاز، گرسنگی را نمی­فهمد تا بر فقیر رحم کند، چون غنی هر چه بخواهد برآن قدرت دارد و لذا خداوند متعال خواست تا بین خلقش تساوی برقرار کند و اثر و درد گرسنگی را به شخص غنی بچشاند تا بر ضعیف رقت کند و بر گرسنه رحم نماید. و چه نیکو توجه خداوند متعال به بندگانش از این حدیث ظاهر میشود که حتی روزه را برای این واجب فرموده که قدرتمندان به فکر بیفتند و ضعفا از محرومیت به درآیند و این بالاترین وظیفه برای اشخاص قدرتمند است که به فکر ضعفا و محرومین جامعه باشند[15]. هبستگی اجتماعی و ایجاد حس یکرنگی افراد سرمایه دار و افراد فقیر در ماه مبارک تمرین و راهبرد عملی است. در این ماه تنبُّه و خاطر نشان نمودن ثروتمندان است که باید با این امساک و روزه داری حس مشترکی میان پولداران و فقیران به وجود آید، از سوی دیگر رسول مکرم اسلام با استفاده از روش تشویق اطعام مساکین و بالا بردن انگیزه افراد متمکن و پول دار در این ماه می­فرماید: : هر كس روزه دارى را سير نمايد، خداوند از حوض (كوثر) من شربتى نصيب او خواهد كرد كه پس از آن هرگز تشنه نشود[16]. در ماه مبارک رمضان علاوه بر این کار کرد اجتماعی روزه، به ابعاد دیگری نیز باید توجه نمود. روزه داران تنها از خوردن امساک نمی نمایند بلکه تمای اعضا و جوارح باید روزه داشته باشند مراقبت از زبان و چشم و گوش نقش زیادی در ارتباط با سالم سازی اجتماعی دارد. روزه یک عامل کنترل کننده است که به عنوان پلیس درونی بر رفتار فرد نظارت داشته و امنیت اجتماعی را در پی خواهد داشت . در باره محدوده و قلمرو روزه امام صادق عليه السلام فرمود:

آنگاه كه روزه مى‏گيرى بايد چشم و گوش و مو و پوست تو هم روزه‏دار باشند.«يعنى از گناهان پرهيز كند[17].مشاهده می­شود که نقش روزه در همبستگی اجتماعی بسیار برجسته است راهبردی است که کارکرد مهمی در نزدیکی و احساس همدردی و همدلی اجتماعی دارد نماز عید فطر و عید فطر همایش باشکوهی است که مسلمانان را در کنار هم می­آورد و افراد بعد از یک ماه روزه داری و عبادت در روز عید بیش از پیش حس نزدیکی با خدا و خلق خدا را تجربه می­نمایند.

2/ ب امنیت اجتماعتی.

امرزه زندگی اجتماعی نسبت به گزشته دارای پیچیدگیهای زیادی شده است به همین نسبت جامعه با چالشهای جدی زیادی ربه­رو است. ناهنجاریهای زیادی هر روز در اجتماع تولید می شود، جرایمى همچون سرقت و جنایت و قتل و غارت و ضرب و جرح و تجاوز، آدم ربایی، کلاه گزاری، هنجارشکنى و قانون‏گریزى و تخلّفات اجتماعى زیادی مشاهده مى‏شود، علت آن هم زیاده خواهی و تجمل پرستی و تابع هوا و هوس بودن نفس است.چنانچه حضرت امیر می فرماید:

هوا و هوس انسان، مانند اسب سرکش و چموشى است که لجام را پاره کرده و اختیار را از کف آن که بر او سوار است گرفته و عاقبت، او را در آتش مى‏افکند اما مَثَل تقوا مثل مرکبهاى راهوار، آرام است که مهار آنها در اختیار آن کسى است که بر آن سوار است و او را به بهشت وارد مى‏سازد[18].

اما ماه مبارک رمضان به عنوان یک عامل کنترل کننده عمل می­کند، فلسفه اساسى روزه، تقوا و پرهیز از محرمات الهى است پرهیز از فحشا و منکر. سید حسین هاشمی در مقاله تحت عنوان نقش روزه در «پیش گیری و یا کاهش جرایم و تخلفات اجتماعی» می­نویسد: مى‏توان گفت عبادات الهى خصوصا نماز و روزه، عامل مهم و اساسى براى تقلیل گناه، از جمله تقلیل جرایم و تخلفات اجتماعى است. بهترین شاهد بر این مدعا این است که جرایم و تخلفات در میان نمازگزاران و روزه‏داران به مراتب کمتر از دیگران است. از این رو، آمار و ارقام جرایم و تخلفات در ماه مبارک رمضان به مراتب، کمتر از ماههاى دیگر است. آمارها نشان مى‏دهد که جرایمى همچون سرقت و جنایت و قتل و غارت و ضرب و جرح و تجاوز به عنف و فحشا و منکر در این ماه به شدت کاهش پیدا مى‏کند[19].

با آمدن روزه فضای جامعه فضای روحانی و معنوی می شود، عموم جامعه تحت تأثیر قرار می گیر‏د. فضا، فضاى معنوى و روحانى و عرفانى و عبادى مى­شود در چنین فضایى، انگیزه‏ها و عوامل گناه و تخلف و ارتکاب جرم به شدت تقلیل پیدا مى‏کند.بنابراین، ماه رمضان و روزه، عامل تربیتى مهمى براى کاهش جرایم و تخلفات اجتماعى است.مولوی در این خصوص چه زیبا سروده است:

روزه سبب می شود با ایجاد تحول درونی در انسان بسترهای ناهنجاریها را از بین ببرد امنیت اجتماعی را ارتقا دهد از اینرو می توان نقش روزه را در بالابردن امنیت در جامعه نیز از نظر دور نداشت و به این کارکرد روزه توجه نمود.

نتیجه: روزه یک برنامه عملی از سوی خداوند است که هدف اصلی آن خود سازی و ایجاد تقوا و پرهیزگاری و تحول اخلاقی افراد است که این هدف در عرصه و ساحت های مختلف بروز و ظهور می یابد و آثاری از قبیل بهداشت جسمانی، بهداشت روانی، آثار تربیتی، همبستگی اجتماعی و امنیت اجتماعی به طور خلاصه مورد بررسی قرار گرفت امید که در این ماه مبارک توفیق یابیم تا بیش از پیش به عبادت و بندگی و خودسازی بپردازم والسلام.

منابع:

1-    محدث نوری، مستدرک الوسایل،16ص،453،موسسه آل البیت قم،1408 ه.ق.

2-     سید حمید علم الهدای روزه ضیافت نور،57.چابخانه نمونه،1372.

3-     سید حسین موسوی راد لاهیجی،روزه در مان بماریهای روح وجسم،صص 126و 129 دفتر انتشارات اسلامی 1364

4-      ثقه الاسلام کلینی، الکافی ،ج 4 ص 64 ، و،ص،87 ، دارالکتب الاسلامیه تهران،1365.ه.ش.

5-     دکتر ایوب مالک، روزه داری اسلامی و مسایل روان پزشکی ،ص 35،موسسه فرهنگی انتشاراتی فن و هنر 1380

6-     سعدی،گلستان

7-     شیخ صدوق،من لایحضر،ج2ص،74،جامعه مدرسین،1413.ه.ق.

8-     علامه مجلسی، بحار الانوار ج 74 ص،239 و،ج 93،ص ،371 ، موسسه وفا،بیروت،1404.ه.ق.

9-     نهج البلاغه ،حکمت 252.

10- شیخ صدوق، علل الشرایع،ج،2،ص، 379،مکتب الداوری،قم .

11- نعمان بن محمدتمیمی، دعایم الاسلام ،ج ،1 ص 269.دارالمعارف مصر،1385.ه.ق.

12- سید حسین هاشمی ،مجله رواق اندیشه،آبان 82 شماره 23.

13- جلال الدین مولوى، دیوان شمس، ش 370.

14- مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج،1، دارالکتب الاسلامیه 1388.

15- طباطبایی، تفسیر المیزان،ج2،موسسه الاعلمی للمطبوعات بیروت،1393ه.ق.